مسائل و مباحث مهم-ماشیح-انتظار منجی در دین یهود

در یهود، برای منجی موعود کنیه‌های مختلفی هست که مشهورترین آنها ماشیح است؛ یهودیان معتقدند که ماشیح از نسل حضرت داود است و چون داود و سلیمان صاحب حکومت و پادشاهی بودند، برای ماشیح هم پادشاهی قائل هستند.

در یهود، بحث انتظار یک فریضه و واجب تلقی می‌شود. موسی بن میمون که اصول ایمان را در یهود جمع کرده، در اصل دوازدهم اعتقاد به وجود منجی را ذکر کرده است و این بر مبنای آیات مختلف در کتاب مقدس است. در تلمود عنوان شده که بعد از فوت انسان، اولین سؤالاتی که پرسیده می‌شود، بحث انتظار و امید به ظهور منجی و موعود است

اعتقاد به ظهور منجی، مکمل اعتقاد به خداوند است و همانطور که از یک انسان عاقل انتظار نمی‌رود کاری را بدون هدف انجام دهد، قطعاً خداوند هدف خاصی از آفرینش دارد و آن ظهور منجی است. براین اساس در یهود، کسی که به ظهور منجی معتقد نیست، کافر به تورات و کل نبوت انبیاء قلمداد شده است.

در آیین یهود، ایمان به منجی را می‌توان به دو بخش تفکیک کرد؛ یکی اینکه فردی به عنوان منجی ظهور خواهد کرد و دیگری بحث انتظار است، ایمان به ظهور منجی مانند سایر اصول اعتقادی و دینی و ایمانی است، ولی انتظار امر جداگانه و امیدداری و انتظار فعال است. البته بخشی از فرایند انتظار در اختیار انسان نیست، مانند انتظار کشیدن برای بهار، اما برخی موارد هست که انسان می‌تواند با اختیار خود انتخاب کند.

خداوند یک ایستگاه نهایی برای ظهور در نظرگرفته است که اگر خود انسان‌ها هم لیاقت آن را نداشته باشند، رخ خواهد داد، اما اگر ما لایق باشیم و به سوی خدا توبه و تقدس روز شنبه را رعایت کنیم که شهادت عملی در باور به خداست، باعث تعجیل در ظهور می‌شویم.

رهبر دینی کلیمیان ایران با بیان اینکه انتظار در نمازهای یهودی هم تجلی دارد، اظهار کرد: ما روزانه سه نوبت نماز داریم که بخشی از آن بیانگر انتظار و درخواست از خداوند است که خدایا نهالی را که از نسل داود است، زودتر برسان، زیرا به نجات تو آن هم در هر لحظه زندگی، امید داریم.  

رهبر دینی کلیمیان تصریح کرد: منجی موعود به عنوان نبی خواهد آمد، البته نه اینکه دین و شریعت جدیدی بیاورد، بلکه امکان اجرای فرامین الهی را به بهترین وجه فراهم می‌کند و علم و درک و دانش انسان‌ها را ارتقاء می‌دهد؛ منجی جوابگوی همه سؤالات بشر است، زیرا علم الهی دارد؛ وقتی موعود بیاید، آموزه‌های انسانی در برابر آموزه‌های موعود چیز قابل توجهی نیست و در این شرایط بشر با رغبت فرامین الهی را انجام خواهد داد.

حضرت یعقوب در تورا چنین می فرماید:

«چوب (تنبیه) از یهودا و ترکه تأدیب از نسلش دور نخواهد شد، تا منجی جهان از او ظهور کند و ملتها از او اطاعت کنند

هر چند بیان ویژگیهای این موعود و آنکه چه هنگام و در کجا ظهور خواهد کرد، در همه ادیان یکسان نیست؛ آنچه در این اندیشه مشترک است اینکه او نجات دهنده ای از خاندان نبوت خواهد بود و این منجی به خوی پسندیده، تقوی، دانش و همه صفات نیکو آراسته و از بدیها و زشتیها مُبَراست.

یکی از پایه های اساسی و اصول مهم آیین یهود، ایمان به ظهور ماشیح و دوره نجات یا گِئولاست. طبق نظر هارامبام، هر فرد (یهودی)که به ماشیح اعتقاد نداشته باشد یا چشم به راه آمدن او نباشد، منکِر سخنان حضرت موسی و دیگر انبیای بنی اسرائیل است؛ زیرا همان طور که ذکر خواهد شد، موضوع ماشیح پیاپی در متون مقدس عنوان گشته است.

بخشی از وقایع عصر گِئولا (نجات نهایی)

1- احیای سنتهای اولیه عبادت یهود

اساس عبادت یهود بر تقدیم قربانیها قرارگرفته است که امروزه این عبادات با خواندن تفیلا (نماز) جایگزین شدهاند. با ظهور ماشیح، آن مراسم دوباره اِحیا خواهند شد.

2- پایان بدی و گناه

« خد.اوند صاحب قدرت میفرماید : در آن روز (نجات)، من اسامی بتها را از زمین منقطع خواهم کرد و آنها دیگر یادآوری نخواهند شد»4

3- درک ا.لهیت و آگاهی واقعی از وجود خد.اوند

« زمین از دانش ا.لهی مملو خواهد شد، همانند آبهایی که دریا را میپوشانند»5

« خد.اوند میفرماید : پس از آن ایام، دانش خود را در نهاد آنها گذارده و تعالیم خود را بر قلب آنها خواهم نوشت... (به گونهای که) دیگر کسی همنوعش را تعلیم نخواهد داد و کسی برادرش را درس نخواهد داد که: «خد.ا را بشناسید»، زیرا همه (انسانها) مرا خواهند شناخت از کوچکترین تا بزرگترین آنها»6 .

4- پرستش و ستایش جهانی خد.اوند

« خد.اوند بر تمامیزمین پادشاه خواهد بود. در آن روز، خد.اوند یکتا و نامش یکتا خواهد بود»

5- همزیستی مسالمتآمیز و صلح جهانی

« آنها شمشیرهای خود را شکسته و به گاوآهن (تبدیل خواهند کرد) و نیزههای خود را به قیچیهای شاخهزنی (مبدل میکنند). ملتی بر ملت دیگر شمشیر نخواهد کشید و دیگر جنگ نخواهند آموخت»8

ماهیت ماشیح

1- ماشیح: بشر خاکی

طبق آنچه در متون مذهبی یهود آمده است، موضوع ماشیح و گئولا (نجاتنهایی) از جمله اهداف اولیه آفرینش جهان است که آن اشارهای به موضوع ماشیح و روح اوست. اما از نظر فیزیکی و جسمانی، «ماشیح، انسانی است خاکی از اولاد بشر که به گونه عادی متولد شده است». اصل و نسب او به حضرات داوود و سلیمان میرسد. از دیگر نشانههای وی این است که صداقت و پارسایی او از آغاز تولد به بعد، مدام در حال افزایش بوده و به سبب فضیلت و اعمال شایسته خود، به عالیترین و والاترین درجات تکامل روحانی دست خواهد یافت.

2- ماشیح در هر دوره

امکان آمدن ماشیح در هر دوره وجود دارد؛ اما نه به این معنی که او در وقت مناسب برای ظهور از آسمانها پایین آمده و در زمین ظاهر خواهد شد. بلکه او همیشه روی زمین است، بشری خاکی با پایه و مقام بسیار مقدس و روحانی (صدیق) که در هر دوره وجود داشته و حاضر و ناظر است. «در هر دوره، فرزندی از خاندان یهودا به دنیا میآید که برای مقام ماشیح، برازنده است». روزی که زمان گئولا (نجات نهایی) فرا رسد، نشامای (روح) مخصوص و از قبل آمادة ماشیح، پایین آمده و به آن فردِ «صدیق» اهدا خواهد شد.

یکی از علمای یهود9 این موضوع را چنین توضیح مدهد:

«مُشه (حضرت موسی) منجی اول بنیاسرائیل به هشتاد سالگی رسید و هنوز از اینکه بنیاسرائیل را نجات خواهد داد، آگاهی نداشت و آن را احساس نمیکرد. حتی هنگامیکه خد.اوند به او گفت: « بیا و من تو را به نزد فرعون میفرستم...»، او در ابتدا از این امر سرباز زد و حاضر به قبول این مأموریت نشد. دربارة شائول (اولین حاکم بنیاسرائیل) نیز مشاهده شد که روح مقدسی را که قبلاً در وجود خود اصلا احساس نکرده بود، پس از اینکه به نام پادشاه، او را مسح کردند، بر او واقع شد. همین قضیه دربارة منجی نهایی (ماشیح) نیز صدق میکند.

3- شخصیت و صفات خاص ماشیح

«روح خد.اوند بر او خواهد آمد، روح عقل و فهم، روح تدبیر و توانایی، روح دانش و ترس ا.لهی. و او با ترس ا.لهی الهام میگیرد، با دید چشمانش قضاوت نخواهد کرد و با شنیدة گوشهایش فتوا نخواهد داد. تهیدستان را با عدالت داوری کرده و برای افتادگان زمین، با تساوی حقوق تصمیم خواهد گرفت، و (ظالمان) زمین را با عصای (سخن) دهان خود میکوبد و شریران را با نَفَسِ (نسیم) لبهای خود از بین خواهد برد».

برابر عقیدة هارامبام (موسی بن میمون):

«عقل و دانش وی از حضرت سلیمان نیز بیشتر خواهد بود. او از پدران قوم یهود (ابراهیم، اسحق و یعقوب) و نیز از همة انبیای بنیاسرائیل که پس از حضرت موسی برانگیخته شدند، از نظر درجه نبوت بلندمرتبهتر خواهد بود».

تاریخ ظهور ماشیح

تاریخ واقعی آمدن ماشیح، رازی است که از بشر خاکی پوشیده مانده است. در کتاب یشعیای نبی چنین آمده است:

«من خد.ایی هستم که ( نجات را) در زمان خودش، تسریع خواهم کرد»

در این پاسوق (آیة تورات)، دو مفهومِ در ظاهر متضاد بیان شده است:

1- در زمان خودش : این زمان موعود بدون قید و شرط است؛ یعنی این وقت از ابتدای آفرینش تعیین گشته و ربطی به لیاقت و شایستگی مردم هر دوره نخواهد داشت.

2- آن را تسریع خواهم کرد: یعنی نجات نهایی و ظهور ماشیح ممکن است که زودتر از زمان تعیین شدة فوق، واقع شود.

در تلمود، این قضیه چنین تعبیر شده است که اگر مردم هر دوره از خود آمادگی و شایستگی لازم را نشان دهند، ظهور ماشیح تسریع شده و در زمان آنها واقع خواهد شد و در غیر آن، در وقت مناسبی که از ابتدای آفرینش در نظر گرفته شده است، او به هر حال خواهد آمد.

در مزامیر داوود چنین آمده است: «امروز (خواهد آمد)، اگر به ندای او گوش دهید»

تسریع در ظهور ماشیح:

علمای یهود، برای تسریع ظهور ماشیح و نجات نهایی، انجام دادن فرمانهای دینی ویژهای را به این شرح توصیه کردهاند:

1- تِشووا (توبه)

طبق عقیدة یشعیای نبی، صبح آزادی و نجات در حضور خد.اوند دمیده شده و ماشیح آمادة ظهور است، و در پاسخ این سؤال که او چه وقت میآید، خد.اوند میفرماید: هر گاه او را طلب کنید! و آن چیست که مانع نجات میشود؟ نبودن توبه و تشووا ! پس «بازگشته و بیایید».

بنابراین، بهترین و سادهترین روش برای آمدن ماشیح، پشیمانی ساده و خالصانه، تأثر به سبب خلافهای گذشته و تصمیمی قاطع برای بهبود در رفتار آینده است که این، توبهای کامل به شمار میآید.

2- شبات (مراسم روز مقدس شنبه)

در تلمود آمده است که یکی از راههای تسریع ظهور ماشیح، رعایت دقیق و کامل قوانین روز شنبه (تعطیل و عبادت آن روز) است. زیرا رعایت آن، یکی از نشانههای ایمان یک فرد یهودی به احکام تورا است.

3- مطالعه تورا و علوم دینی

جملة معروفی در تلمود به این مضمون ذکر شده است:

«مطالعه و فراگیری تورا و شریعت ا.لهی، همارزش اجرای تمام فرایض دینی است»

به همین دلیل است که اهمیت دادن افراد به علوم ا.لهی و اختصاص اوقات روزانه و هفتگی به فراگیری آن، موجبات تسریع ظهور را فراهم میسازد.

4- صِداقا (صدقه)

گفته شده است که ترحم انسانها بر فقرا و مستمندان، به طور متقابل، موجب برانگیخته شدن ترحم آسمانی (از جانب خد.اوند) شده و در نتیجه، آمدن ماشیح و فرارسیدن ایام نجات تسریع میشود.

5- اتحاد و دوستی افراد جامعه

در تلمود آمده است که در زمان آبادی معبد دوم بتهمیقداش، با آنکه مردم تشریفات و مراسم مذهبی را در حد کمال اجرا میکردند، نفاق و دشمنیِ بیجهت و بیاساس بین آنها، باعث ویرانی معبد و پراکندگی و بروز مصیبت برای آنان شد که رفع این مسأله، موجب فرا رسیدن نجات و سعادت نهایی میشود. حضرت یعقوب پیش از درگذشت خود به فرزندانش چنین گفت: «جمع شوید تا آنچه در آخر ایام برای شما اتفاق خواهد افتاد، به آگاهی شما برسانم، جمع شوید و بشنوید...»

او ضمن بر حذر داشتن فرزندان خود از هرگونه اختلاف و دودستگی، این پیام را اعلام کرد:

«گر چه معلوم نیست که روز نهاییِ قضاوت ا.لهی چه موقع خواهد بود، ولی من به شما میگویم که هرگاه شما گرد هم آمده و با هم متحد و یکدل شوید، نجات خواهید یافت